Het is eindelijk lekker weer buiten, de zon schijnt en dus gaan we lekker een stuk op onze bike weg. De motorfiets staat alweer een tijdje stil vanwege het slechte weer maar nu is het zover, we kunnen weer rijden. Je hebt je motofiets net een servicebeurt gegeven en het gas kan op denk je, wat kan er mis gaan.
Motorolie doet meer dan smeren
Als je alles goed voor elkaar hebt kan er niets mis gaan. Je olie is op het juiste niveau, de banden op spanning en die hoge temperaturen, daar heeft je motorfiets geen last van en dat klopt redelijk.
Met de koeling van je motorfiets is natuurlijk niets aan de hand. de meeste moderne motorfietsen zijn tegenwoordig vloeistof gekoeld en dus blijven de motortemperaturen binnen de perken.
Als we het hebben over koeling van een motorfiets dan gaat het voornamelijk over de cilinder en de cilinderkop want dat deel van de motor wordt flink warm.
De cilinder waarin de zuiger op en neer beweegt is omgeven door een zogenaamde watermantel die de warmte afvoert richting het koelsysteem.
Motorolie zorgt ervoor dat alles goed blijft draaien
Olie koelt de cilinderkop
De cilinderkop wordt in de meeste gevallen gekoeld door de motorolie en die olie koelt weer door de koelvloeistof.
De vloeistof die in de watermantel zit wordt langs de cilinder gevoerd voor opname van de warmte die de motor produceert.
Dezelfde vloeistof gaat weer door een radiateur die aan de voorkant van de motor zit waardoor de vloeistof door de rijwind gekoeld wordt.
Dit hoef ik aan de meeste mensen natuurlijk niet uit te leggen natuurlijk maar voor de volledigheid doe ik het maar wel.
De temperatuur van de motorfiets wordt door de koelvloeistof goed onder controle gehouden zodat de temperatuur van de motor niet te hoog en niet te laag wordt.
Een luchtgekoeld motorblok
De thermostaat regelt de doorstroom
Een thermostaat regelt de stroom van koelvloeistof die door de radiateur gestuwd wordt. Bij een te warme motor gaat er meer vloeistof richting de radiateur en bij een te koude motor minder.
Dus zodra je de motor je garage uit duwt kan het gas erop want de vloeistof regelt verder alles toch ? Dat zit toch even anders want de motorfiets moet wel even de kans krijgen om op temperatuur te komen.
Op het moment dat je een motorfiets nadat deze een tijdje stil heeft gestaan weer start is het blok natuurlijk koud. Het overgrote deel van de motorolie zit onderin het carter en is dan nog niet op bedrijfstemperatuur.
Doordat de olie bij een koude motor nog niet zijn optimale viscositeit heeft bereikt is de smering ook nog niet optimaal.
De MT10 blijft koel door vloeistof koeling
Motorolie moet op de juiste temperatuur komen
Daar komt bij dat de verschillende onderdelen nog niet de exact juiste passing hebben waardoor er slijtage kan optreden op het moment dat je de motor direct vol belast.
De motorolie voorkomt natuurlijk motorschade maar ook motorolie moet op de juiste temperatuur komen.
Daarom is het belangrijk dat je zorgt dat de motor op bedrijfstemperatuur is voordat je hem vol belast en dat kan je bijvoorbeeld zien aan een olietemperatuurmeter.
Je hebt temperatuurmeters die je in een aparte olietank draait zoals bij drysump systemen als de XT600 bijvoorbeeld. Alleen meten die de temperatuur natuurlijk in de olietank.
De vloeistof koeling vindt vooral plaats boven in de cilinder
Olietemperatuur op verschillende plaatsen meten
Als je de olietemperatuur meet in de olietank dan zie je niet wat je echt wil zien.
Zodra de olie in het olie reservoir zit is deze al een stuk koeler dan bijvoorbeeld de olie die tussen de zuiger en de cilinderwand zit of in de cilinderkop.
In feite kan je dus niet alles aflezen van je olietemperatuurmeter die in je olietankje van je drysump motorfiets zit.
Om een voorbeeld te noemen, ik rij al jaren op een XT660Z Ténéré die de olietank in het frame vlak achter het balhoofd heeft.
Als ik een temperatuurmeter in mijn olietank stop meet ik een temperatuur van rond de 70 graden tijdens het rijden.
De Cilinderkop is voornamelijk olie gekoeld
Een olietemperatuurmeter zegt ook niet alles
De temperatuur van de olie wordt natuurlijk veel hoger in het blok en dus kun je van je olietemperatuurmeter in je olietank niet heel veel aflezen.
Monteer je een olietemperatuurmeter onderin het motorcarter dan lees je temperaturen af die er werkelijk toe doen aangezien de olie in het carter nauwelijks afgekoeld is.
Motorolie kan namelijk behoorlijk heet worden, je hoeft je niet te verbazen als je de temperatuur ziet oplopen tot 100 of zelfs 120 graden als je in het carter meet.
Om een voorbeeld te noemen, mijn oude XT600Z uit 1983 was luchtgekoeld, had wel een oliekoeler maar bij zwaar gebruik kon de motorolie zomaar 120 graden worden.
Een olietemperatuurmeter in een aparte olietank van een Harley Davidson
De temperatuur werd onderin het carter gemeten
En dan meet je onderin het carter en niet daar waar de temperatuur het hoogst wordt.
Waarom is olie temperatuur eigenlijk belangrijk? Nou dat zit zo. Volgens de deskundigen is de optimale bedrijfstemperatuur voor motoren circa 100 graden.
Dat houdt natuurlijk niet in dat je de motor moet uitzetten als de temperatuur boven de 100 graden komt.
Op basis van deze optimale temperatuur wordt de kinematische viscositeit van de motorolie gespecificeerd.
Bij olie met de specificatie 10W40 bijvoorbeeld geeft het getal 40 aan wat de viscositeit is bij 100 graden.
Een luchtgekoelde BMW met oliekoeler
Het getal achter de W
Hoe hoger het getal achter de W, hoe hoger de olie temperaturen kunnen oplopen zonder dat de viscositeit van de olie minder wordt.
Bij snelle motoren die hoge toerentallen draaien kan je dus beter 15W50 dan 10W40 olie gebruiken.
Het getal voor de W geeft aan bij welke lage temperaturen de olie nog rond te pompen is. Om een voorbeeld te noemen, 0W olie is bij -40 graden Celsius net zo dik als 25W olie bij -15 graden Celsius.
Dus als je in Siberië woont en in de winter graag een stukje gaat toeren kan je beter 0W olie nemen dan 15W olie. Motorolie 10W40 is overigens het meest gebruikt.
Er is ook nog zoiets al Dynamische viscositeit en die zegt meer over weerstand die het smeermiddel heeft tegen vervorming door de druk die er op de olie wordt uitgeoefend.
De XT600 heeft zijn olie vlak achter het balhoofd en blijft daardoor lekker koel.
Motorolie slijt ook
De elasticiteit van de olie wordt tijdens het gebruik minder waardoor de smerende werking ook vanzelf minder wordt.
Denk bijvoorbeeld aan de smering van het big of smal end lager. Bij iedere slag van de zuiger wordt er druk uitgeoefend op deze lagers.
Bij het naar boven gaan van de zuiger ontstaat er druk op de onderkant van het smal en big end lager en dus wordt er druk uitgeoefend op de oliefilm die de beide lagers beschermd.
Als de viscositeit van de olie minder wordt ,doordat de olie niet op tijd ververst wordt bijvoorbeeld, dan kan het zijn dat de oliefilm als het ware breekt.
De moderne XT660Z Tenere met vloeistof koeling
De oude luchtgekoelde XTZ600 Tenere met oliekoeler
Dikkere motorolie voor hogere viscositeit
Bij het breken van de oliefilm op plaatsen waar forse belasting plaats vindt ontstaat er contact tussen de metalen delen.
Hogere viscositeit, dikkere olie, zorgt dus in feite voor meer bescherming bij hogere belasting. Dikkere olie zorgt weer voor meer weerstand en dus een hoger brandstof verbruik en dus meer CO2 uitstoot.
motorolie fabrikanten brengen nu al 10W30 of zelfs 5W20 olie op de markt die weliswaar voor minder brandstof verbruik zorgen maar ,doordat de olie bij hogere temperaturen dunner is, wellicht minder bescherming bieden.
Moderne motoren slijten ondertussen veel minder snel doordat de toleranties kleiner zijn.
Ruimte tussen de verschillende onderdelen, en doordat er andere materialen gebruikt worden. Hou je olie in ieder geval op het juiste niveau en rij veilig.