Een verbrandingsmotor heeft motorolie nodig om goed zijn werk te kunnen doen. De verschillende onderdelen in een verbrandingsmotor gaan met grote snelheid dicht langs elkaar heen en daar ontstaat wrijving. Verschillende olie systemen zorgen voor de nodige smering en meer.
Motorolie en smeersystemen
Je doet de sleutel in het contact, drukt op de startknop en je kan motorrijden rijden. Zo vanzelf sprekend als dit klinkt is het allemaal niet want in het binnenste van jouw motorfiets is van alles aan de hand.
Als je op de startknop drukt en de startmotor de zuiger in beweging zet heeft de motor het het zwaarst. Zeker als de motorfiets een tijdje stil heeft gestaan zijn de eerste seconden voor de motor het zwaarst.
Tijdens het draaien van de motor zijn alle onderdelen voorzien van olie en loopt alles lekker soepel. Zodra je de motor uitzet loopt alle olie terug onder in het motorblok.
Het motorblok koelt af en alle onderdelen krijgen een iets ander formaat. De zuiger, de cilinder etc. krimpen een klein stukje waardoor het het iets minder goed past.
Bovenliggende nokkenassen bij een Ducati
De eerste minuten zijn het belangrijkst
Zodra je jouw motorfiets start begint alles in het rond te draaien. Omdat alle onderdelen nog koud zijn en er tijdens de eerste secondes nog nauwelijks sprake is van enig smering gaat dat niet zo soepel.
Na een paar seconden begint de smering op gang te komen. De olie wordt door het motorblok gepompt en bereikt de belangrijkste te smeren onderdelen.
De ruimte tussen de zuiger en de cilinderwand, de cilinderkop waar de nokkenas draait en de krukas lagers zijn het belangrijkst.
Het zijn in eerste instantie de onderdelen die elkaar kunnen raken die het meest te verduren hebben die smering moeten hebben.
Maar bij het starten van een koude motor beweegt de zuiger nog snel op en neer in een vrijwel droge cilinder. In die eerste minuut schraapt metaal nog tegen metaal aan. Het gevolg is dat er in die eerste minuut al wat slijtage optreed.
Het allemaal draaiende delen die goed gesmeerd moeten worden
Niet alleen de zuiger heeft last
Bij de meeste viertakt motoren draait de nokkenas boven in de cilinderkop. De nokkenas draait in bijna alle gevallen rechtstreeks in ruimtes die in de cilinderkop zijn gemaakt.
In de meeste gevallen is dat aluminium en dus kwetsbaar bij het ontbreken van smering. Oké het materiaal kan wel iets hebben. En er blijft altijd wel olie zitten nadat je de motor hebt uitgezet maar de smering is in het begin nog onvoldoende.
Daar komt ook nog bij dat olie bij een koude motor nog niet de juiste viscositeit heeft. Olie is in het begin nog net iets te dik om snel genoeg bij alle te smeren onderdelen te zijn.
En aangezien de nokkenas boven in de cilinderkop zit moet die dus het langste wachten op smering. Met de huidige moderne multigrade olie is dat probleem minder groot maar het bestaat nog wel.
Multigrade olie is overigens olie die bij verschillende temperaturen zoveel mogelijk zijn viscositeit behoudt en dus ook zijn smerende werking.
De zeer nauwe passing van een zuiger in een cilinder behoeft goeie smering
Motorolie voor smering en koeling
Een zuiger past dus op een honderdste millimeter nauwkeurig in een cilinder en gaat met grote snelheid op en neer.
Als de zuiger met een gemiddelde snelheid van 20 meter per seconde op een honderdste millimeter van de cilinderwand door de cilinder vliegt heb je goeie smering nodig.
Dat is ook bij een motor die op bedrijfstemperatuur is het geval. Want zonder goeie smering krijg je geheid problemen
De smering zorgt ervoor dat de zuiger en de cilinderwand niet gaan samensmelten waardoor de motor vast gaat lopen.
De nokkenas draait in de meeste gevallen in het aluminium van de cilinderkop.
Motorolie doet meer dan smeren
De motorolie heeft bovendien een koelende en reinigende werking en om die goed te laten blijven werken moet de olie regelmatig ververst worden. Geloof dus niet in verhalen die vertellen dat je nooit olie hoeft te verversen.
Versnellingsbak, krukas, nokkenas etc. Moeten allemaal goed gesmeerd worden om optimaal te kunnen blijven functioneren. Bovendien moet er voldoende olie zijn om rond te pompen door gebieden in het blok die koel blijven.
Moderne motorolie kan flinke temperaturen hebben maar moet toch ook zijn koeling hebben.
Een motorfiets moet een redelijke voorraad motorolie kunnen meenemen voor voldoende smering en die olie moet ergens opgeslagen worden.
De meeste motorfietsen slaan de voorraad motorolie op in het carter, onderin het motorblok. De olie wordt vanuit het carter opgezogen door de oliepomp en via het oliefilter door het motorblok gepompt.
De Yamaha Tenere is een Drysump motorfiets
Geen dry sump voor toer motoren
Het systeem waarbij de motorolie in het carter wordt opgevangen heet wetsump. Een ander olie systeem waarbij de olie niet in het carter wordt opgevangen heet drysump.
Bij drysump systemen wordt de olie in een aparte olietank opgevangen en van daaruit rondgepompt door het motorblok. De olie voorraad zit dus niet onder in het blok.
Het voordeel van drysump systemen is dat het motorblok kleiner kan worden gemaakt omdat er geen carter nodig is waar een voorraad olie in opgevangen moet worden.
Het voordeel hiervan is dat de bodemspeling bij dergelijk motorfietsen veel groter kan zijn. Er is geen carter nodig dus is er meer ruimte.
Het drysump motorblok van de XT600
Een kleiner carter met drysump
Een Yamaha FJR1300 heeft bijvoorbeeld een voorraad van 4 liter motorolie en dat maakt dat er een flink carter onder de motorfiets zit.
Als je de olie voorraad ergens anders kan herbergen scheelt dat flink wat ruimte aan de onderkant van de motorfiets.
Nu is het bij zware toermotorfietsen niet zo belangrijk om veel bodemspeling te hebben. Neem bijvoorbeeld een Honda Goldwing of een FJR 1300, die hebben niet zoveel ruimte nodig onder het blok.
Zolang je met een motorfiets over de weg rijdt en niet door het terrein is die ruimte niet van belang. Gebruik je je motorfiets voornamelijk in het terrein dan wil je zoveel mogelijk ruimte onder het motorblok hebben.
De Suzuki V-strom is een wetsump allroad motorfiets.
Een TT600 heeft een drysump smeersysteem
Een offroad motorfiets zoals bijvoorbeeld de XT500 of de XT600 heeft veel bodemspeling nodig om de nodige hindernissen te kunnen nemen tijdens het off the road rijden en dus is een kleiner motorcarter zeer gewenst.
Een ander voordeel van dry sump olie systemen is dat de krukas niet constant door de olievoorraad in het carter slaat waardoor de olie gekraakt wordt.
Bovendien blijft de olie koeler doordat het even in de aparte olietank verblijft waar het altijd koeler is dan in het motorblok.
Motorolie is namelijk niet zomaar een vet goedje dat voor smering zorgt. Olie zorgt ook voor reiniging en koeling van het motorblok.
Motorolie zorgt voor een constante reiniging van het hart van jouw kostbare motorfiets. Als je zelf olie gaat verversen ga dan wel de juiste motorolie kopen. Hoe olie te verversen en te peilen bij de diverse systemen vertel ik in een volgend artikel.